Zmarła prof. dr hab. Maria Strycharska-Brzezina
24-07-2025 / Aktualności
Z głębokim żalem zawiadamiamy, że 10 lipca 2025 zmarła w wieku 84 lat prof. dr hab. Maria Strycharska-Brzezina, wybitna językoznawczyni, polonistka, autorytet w zakresie historii języka polskiego, kontaktów polszczyzny z innymi językami, socjolingwistyki i socjostylistyki, wieloletnia wykładowczyni Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Maria Strycharska-Brzezina urodziła się w roku 1940 w Chrzanowie. W roku 1957 rozpoczęła studia z filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po obronie pracy magisterskiej z zakresu historii języka polskiego została w roku 1962 zatrudniona w Pracowni Atlasu i Słownika Gwar Polskich Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Krótko była również związana z Pracownią Onomastyczną PAN. W październiku 1965 roku została zatrudniona na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przez pierwsze osiem lat pracowała w Katedrze Języka Polskiego Wydziału Filologicznego UJ, uzyskując stopień doktora nauk humanistycznych w roku 1971 po obronie pracy Studia nad językiem Franciszka Zabłockiego. Cz. I. Fonetyka autografów komedii, której skrócona wersja ukazała się jako monografia w roku 1974.
W roku 1973 przeniosła się do Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego. Stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych uzyskała w roku 1979 na podstawie dorobku naukowego i książki monograficznej Południowokresowa polszczyzna Żydów. Jesienią 1982 roku objęła stanowisko docenta w macierzystej katedrze. W tymże roku ukazała się Jej książka pt. Wariancja rodzaju gramatycznego rzeczowników nieżywotnych w potocznej polszczyźnie, za którą otrzymała nagrodę ministerialną. W latach 1986-1988 była kuratorem Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego, a w latach 1988-1991 pełniła tam funkcję kierownika Zakładu Językoznawstwa Ogólnego.
Maria Strycharska-Brzezina uzyskała tytuł i stanowisko profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych w roku 1990, a po dziewięciu latach - profesora zwyczajnego. W latach 2002-2005 pełniła funkcję kierownika Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego, a zarazem kierownika Zakładu Językoznawstwa Ogólnego w tejże Katedrze. Następnie przeniosła się do Katedry Edytorstwa i Nauk Pomocniczych na Wydziale Polonistyki UJ i pracowała tam do roku 2010.
Jest autorką stu kilkudziesięciu publikacji, w tym tak ważnych, jak cykl monografii Języki mniejszości narodowych w tekstach literackich i folklorystycznych , do którego zaliczają się: Polszczyzna Żydów (1986), Polszczyzna Niemców (1989) i Stylizacja huculska (1992). Ponadto opublikowała kilka monografii dotyczących stylizacji: Stylizacja rosyjska (Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów) (1997), Kozak ukraiński. Studium językowe (2005) i Socjolingwistyka a dzieje literatury polskiej. Studia nad stylizacją językową w utworach literackich (2009). Poza tym wydała prace istotne dla historii języka polskiego, jak wspomniane już Język Franciszka Zabłockiego (Fonetyka) (1974) i Wariancja rodzaju gramatycznego rzeczowników nieżywotnych w potocznej polszczyźnie (1982), a także Hieronima Floriana Radziwiłła diariusze i pisma różne (1998) i Polskojęzyczne podręczniki dla klasy I szkoły elementarnej w Królestwie Polskim drukowane grażdanką (2006).
Była członkinią wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych, jak między innymi Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Komisji Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk (przy Oddziale PAN w Krakowie), Komisji Wschodnioeuropejskiej Polskiej Akademii Umiejętności oraz Komisji Socjolingwistyki przy Międzynarodowym Kongresie Slawistów.
Zespół CSG wyróżniony nagrodą Zampollego
23-07-2025 / Aktualności
Miło nam poinformować, że zespół Computational Stylistics Group otrzymał nagrodę Antonio Zampollego, przyznawaną przez Alliance of Digital Humanities Organizations (ADHO) za pojedyncze wyjątkowe osiągnięcie naukowe badaczowi lub zespołowi badawczemu na dowolnym etapie kariery naukowej.
Grupa CSG otrzymała nagrodę, jak podaje uzasadnienie, „za przełomowy wpływ na naszą dziedzinę poprzez opracowanie i rozpowszechnienie stylo, biblioteki R do analizy stylometrycznej. Od wprowadzenia w 2013 r., 'stylo' stało się powszechnie używanym narzędziem do komputerowej atrybucji autorstwa oraz do szeroko pojętej analizy stylistycznej w obrębie różnych gatunków, języków i dyscyplin naukowych. Jako narzędzie z przyjaznym dla użytkownika interfejsem, wspierające zaawansowane metody statystyczne oraz wiele języków, przy jednoczesnej dbałości o rygor metodologiczny, 'stylo' zdemokratyzowało dostęp do komputerowej analizy literackiej, umożliwiając naukowcom z różnych środowisk prowadzenie rzetelnych badań. Nagroda stanowi nie tylko wyróżnienie dla oprogramowania, ale również uznanie dla nieustannych wysiłków grupy na rzecz budowania społeczności poprzez warsztaty, rozwój oprogramowania open source, współpracę interdyscyplinarną i inicjatywy szkoleniowe, które wspomogły rozwój nowego pokolenia humanistów cyfrowych. Ich praca nie tylko przyczyniła się do rozwoju nauk literackich, lingwistyki oraz kryminalistyki, ale także pokazała, jak przemyślane projektowanie narzędzi oparte na wartościach naukowych i humanistycznych może zmienić całą dziedzinę” (cytowanie za oficjalnym komunikatem ADHO https://adho.org/2025/07/16/2026-antonio-zampolli-prize/).
Computational Stylistics Group powstała z inicjatywy prof. Macieja Edera, prof. Jana Rybickiego (Uniwersytet Jagielloński) i prof. Mike'a Kestemonta (Uniwersytet w Antwerpii), i od lat rozwija się w dużej mierze w Pracowni Metodologicznej Instytutu Języka Polskiego PAN. Jednym z najważniejszych etapów była realizacja grantu SONATA-BIS (2017/26/E/HS2/01019) „Wielkoskalowa analiza tekstu i metodologiczne podstawy stylistyki komputerowej”, w ramach którego zespół CSG zasilili dr Artjoms Šeļa, dr Laura Hernández-Lorenzo i dr Joanna Byszuk (wtedy doktorantka), do dziś aktywnie działający w grupie. Spośród pracowników Instytutu, na różnych etapach w działalność grupy zaangażowani byli również prof. Rafał L. Górski, dr Wojciech Łukasik, dr Rozalia Słodczyk, mgr Magdalena Król, mgr Jacek Bąkowski oraz mgr Ben Nagy.
Przedstawiciele nagrodzonego zespołu wygłoszą wykład plenarny podczas przyszłorocznej konferencji ADHO Digital Humanities 2026 Conference w Daejeon w Korei Południowej w dniach 27-31 lipca 2026r.
O nagrodzie
Nagroda im. Antonio Zampollego jest nagrodą przyznawaną przez Alliance of Digital Humanities Organizations (ADHO) raz na trzy lata. Została nazwana na cześć profesora Antonio Zampollego (1937-2003), który był jednym z członków-założycieli Association for Literary and Linguistic Computing (ALLC) w 1973 r. oraz prezesem ALLC w latach 1983-2003. Od lat 60-tych, Zampolli był pionierem rozwoju językoznawstwa i literaturoznawstwa komputerowego oraz entuzjastycznym orędownikiem wspólnych międzynarodowych konferencji ALLC i Association for Computers and the Humanities (ACH), które rozpoczęły się w 1989 roku. Był również głównym motorem inicjatywy Text Encoding Initiative, zarówno w początkowym 11-letnim projekcie, jak i w tworzeniu konsorcjum TEI. Nagroda Zampollego jest przyznawana w uznaniu za wybitne osiągnięcia w dziedzinie humanistyki cyfrowej jednemu lub kilkorgu naukowcom na dowolnym etapie kariery. Osiągnięcia te muszą obejmować innowacyjne wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych i mogą mieć formę opublikowanych badań i/lub opracowania narzędzi lub zasobów związanych z badaniami. Nagroda jest przyznawana mając na uwadze wpływ i wkład poszczególnego osiągnięcia w humanistykę cyfrową, z uwzględnieniem znaczenia zarówno wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych, jak i rzeczywistego lub potencjalnego wkładu w rozwój badań humanistycznych.
Katarzyna Konczewska laureatką konkursów NAWA i Fundacji Lanckorońskich
18-07-2025 / Aktualności
Dr hab. Katarzyna Konczewska, prof. IJP PAN z Pracowni Etymologii i Geolingwistyki otrzymała stypendium Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej w programie Polonista wspierającym projekty badawcze związane z językiem i kulturą polską. Łącznie w tej edycji programu przyznano cztery stypendia wyjazdowe do zagranicznych ośrodków. Recenzenci i komisja bardzo wysoko ocenili „osiągnięcia i przebieg działalności naukowej aplikantki, mobilność międzynarodową oraz obfity dorobek publikacyjny”, a także poziom naukowy planowanych badań.
W centrum uwagi projektu będzie rozwój polszczyzny regionalnej w kontaktach z językami autochtonów na północno-wschodnim pograniczu — historycznej Wileńszczyźnie i Grodzieńszczyźnie, w świetle nowych materiałów źródłowych.
Pani Katarzyna Konczewska uzyskała także stypendium Fundacji Lanckorońskich na realizację badań skierowanych na pozyskanie materiałów archiwalnych dotyczących kontaktów językowych na pograniczu bałtycko-słowiańskim.
